Фитч агентлаг Монгол Улсын зээлжих зэрэглэлийн үнэлгээг “B”, төлөвийг “Тогтвортой” хэвээр үлдээснээ зарлажээ.
Тус байгууллагаас гаргасан хэвлэлийн мэдээлэлд дараах үндэслэлээр Монгол Улсын зээлжих зэрэглэлийн үнэлгээг хэвээр үлдээснийг дурдсан байна. Тодруулбал:
-Эдийн засгийн сэргэлт, гадаад секторын эрсдэлүүд: “В” зээлжих зэрэглэлийн үнэлгээтэй бусад оронтой харьцуулахад Монгол Улсын эдийн засгийн дунд хугацааны өсөлтийн төлөв, нэг хүнд ногдох орлого өндөр байна. Гэвч гадаад өр их, валютын нөөц хангалттай бус, мөчлөг дагасан төсвийн бодлоготой, гадаад санхүүжилт, БНХАУ-д нийлүүлэх түүхий эдийн экспортоос ихээхэн хамааралтай нь зээлжих зэрэглэлийн үнэлгээг нэмэхэд хязгаарлалт болж байна.
-Эерэг өөрчлөлтүүд, богино хугацааны эрсдэл: Сүүлийн 10 гаруй жилд уул уурхайн салбарын хөгжил нь Монгол Улсын эдийн засгийг тэлж, нэг хүнд ногдох ДНБ-ийг нэмж, гадаад, дотоод өрийн дарамтыг бууруулахад эергээр нөлөөлөв. Уул уурхайн экспорт түүхэн дээд түвшинд хүрсэн энэ үед 2024 оны сонгуультай холбоотой төсөв эрчимтэй тэлсэн, уул уурхайн салбарын идэвхжилээс шалтгаалан зээлийн мөчлөгийн савлагаа нэмэгдэх эрсдэлтэй тул дээрх эерэг хандлагууд цаашид хадгалагдах нь эргэлзээтэй байна.
-Уул уурхайн салбар голлосон өсөлт: БНХАУ-ын хилийн боомтуудын үйл ажиллагаа хэвийн болсноор нүүрсний экспорт эрс нэмэгдлээ. 2022 онд 5 хувь байсан ДНБ-ий өсөлт уул уурхайн салбарын нөлөөгөөр 2023 онд 7 хувьд хүрэх урьдчилсан тооцоо бий. Харин 2024 онд дотоод эрэлт нэмэгдэх хүлээлттэй ч экспорт суларвал эдийн засгийн өсөлт 4 хувьд хүрч саарахаар байна. Оюу Толгойн гүний уурхайн үйл ажиллагаа 2023 оны 3 дугаар сард эхэлсэн ч олборлолт 2025 оноос өмнө өсөхөөргүй байна. Иймд дунд хугацаанд уул уурхай, дэд бүтцийн бусад төсөл эдийн засгийн өсөлтийг дэмжихээр байна.
-Урсгал дансны түр хугацааны ашигтай байдал: Монгол Улсын урсгал дансны алдагдал 2022 онд ДНБ-ий 13 хувьтай тэнцэж байсан бол уул уурхайн экспорт нэмэгдсэнээр 2023 онд 200 сая ам.доллар (ДНБ-ий 1 хувьтай тэнцүү)-ын ашигтай гарсан. 2024-2025 онд экспорт суларч, дотоодын эрэлт сэргэх хүлээлттэй байгаа тул урсгал дансны алдагдал ДНБ-ий 6 хувьтай тэнцэхээр байна. ГШХО уг алдагдлын зарим хэсгийг нөхнө гэж төсөөлж байна. Гадаад тэнцэл ашигтай байсан тул 2023 оны эцэст ГВАН 5 тэрбум орчим ам. долларт хүрч өсөв.
-Гадаад санхүүжилтийн эрсдэл их хэвээр байна: 2023 оны эцэст гадаад өр ДНБ-ий 150 хувьтай тэнцэж байгаа нь бусад “В” үнэлгээтэй улсын голчоос 7 дахин өндөр үзүүлэлт юм. Нийт гадаад өрийн 30 хувийг ГШХО, 20 хувийг хоёр ба олон талт хөнгөлөлттэй зээл бүрдүүлж байна. ГВАН-ийн хүрэлцээ хэдий нэмэгдсэн ч эдийн засгийн төрөлжилт муу, гадаад санхүүжилтээс хамааралтай байгааг харгалзан үзвэл ГВАН-ийн хэмжээ хангалттай бус байна. Хэрэв БНХАУ-ын Ардын Банктай байгуулсан 1.5 тэрбум ам.долларын свопын өр, арилжааны банкуудын төв банкан дахь валютын харилцах, хадгаламжийг хасаж тооцвол ГВАН-ийн хэмжээ мэдэгдэхүйц бага гарна.
-Гадаад өрийн эргэн төлөлтийн хуваарь: 2023 оны 11 дүгээр сард 350 сая ам.долларын санхүүжилт босгосноор Хуралдай бондын үлдэгдэл 170 сая ам.доллар болж буурсан. Хөгжлийн банк 2023 оны 10, 12 дугаар сарын эргэн төлөлтийг Засгийн газрын оролцоогүй төлсөн. Засгийн газар 2024 онд 500 сая, 2025 онд 400 сая ам.долларын гадаад өрийг эргэн төлөх юм.
-Түүхий эдийн хамаарал, эмзэг байдал: Монгол Улсын валют, төсвийн орлогын уул уурхайн түүхий эдийн экспортоос хамаарах хамаарал их байна. 2024 онд нүүрсний экспортын биет хэмжээ Фитч агентлагийн суурь төсөөллөөс 10 хувиар буурахад урсгал дансанд ДНБ-ий 4, төсөвт 1 хувийн дарамт учруулах эрсдэлтэй байна.
-Засгийн газрын өр, болзошгүй өр төлбөрүүд их: Засгийн газрын өр, өрийн баталгаа 2022 онд ДНБ-ий 58 хувьтай тэнцэж байсан бол 2023 онд эдийн засаг хурдацтай өсөж, төсвийн тэнцэл ашигтай гарснаар ДНБ-ий 49 хувь болж буурсан. Харин 2024 онд эдийн засгийн өсөлт тодорхой хэмжээнд саарч өрийн хэмжээ 53 хувьд хүрч өсөх таамагтай байна.
-Инфляцын зорилт, мөнгөний бодлогын төлөв: Инфляц 2024 онд дунджаар 8 хувь, 2025 онд 7 хувь гарч, Монголбанкны зорилтот түвшинд хүрнэ гэж төсөөлж байна. Гэвч төсвийн тэлэх бодлогын нөлөөгөөр эрсдэл учирч болзошгүй. Монголбанк 2022 оны 12 дугаар сараас хойш бодлогын хүүг 13 хувьд хадгалж байна.
-Банкны систем тогтвортой: Зээлийн өсөлт их байснаас шалтгаалан чанаргүй зээлийн нийт зээлд эзлэх хэмжээ 8 хувьд хүрч буурлаа хэмээснийг төв банк мэдээллээ.
