Улаанбаатарын их сургуулийн Археологийн музейг 2012 оны намар нээсэн бөгөөд Археологийн тэнхмийн судлаач, профессор багш нарын нийт 15 жилийн турш хэрэгжүүлсэн суурь судалгааны ажлын үр дүнд илэрсэн түүх, соёл, археологийн дурсгалуудаар сан хөмрөгөө байнга баяжуулсаар иржээ.
“Өвөг монголчуудын хосгүй үнэт өв” үзэсгэлэнд 6000-3000 жилийн өмнөх шинэ чулуун зэвсгийн түүхэнд холбогдох чулуун зуулга иртэй ясан хутга, хүрэл зэвсгийн үеийн дурсгал болох “Чемурчекийн соёл”-ын чулуун аягууд, “Мөнххайрханы соёл”-ын хүрэл хутга, хүрэл зүү, ясан зүүлт, “Буган хөшөөт хиригсүүрийн соёл”, “Дөрвөлжин булшны соёл”-ын булшнаас гарсан том, жижиг чулуун шанага зэрэг олдворууд багтсан байна. Мөн Архангай, Булган зэрэг аймгийн нутаг дахь хүннүчүүдийн булшнаас олдсон сүйх тэрэг болон морины алт, мөнгө, хүрэл тоног, чимэглэлүүд болон хүннүчүүд алт, мөнгө, хүрэл, төмөр олборлон хийж байсан хүрэл тогоо, ваар, гүц, аяга, хундага, жадны гилбэр, сүх, хоёр талдаа иртэй шулуун сэлэм, тэдгээрийг ирлэж байсан билүү, гуранз зэрэг эдлэл хэрэглэлийг дэлгэжээ.
Бас Ромын эзэнт улсын үед үйлдвэрлэсэн цагаан, хөх өнгийн шил хольж хийсэн маш нимгэн шилэн аяга үзэсгэлэнд тавигдсан нь Ази тивд төдийгүй Монголоос олдсон хамгийн эртний шилэн эдлэлийн цор ганц хосгүй үнэт дурсгал ажээ. Үзэсгэлэнгийн хамгийн ховор үзмэрийн нэг нь халтар хашаар хийсэн 23 см голч бүхий сийлбэртэй чамин тансаг толь юм.
Үзэсгэлэнг энэ сарыг дуустал олон нийтэд үзүүлэх ажээ.
