Монгол Улсад 2017 оноос “Зөвлөлдөх санал асуулгын тухай” хууль хэрэгжиж, олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн зөвлөлдөх ардчиллын дэвшилтэт үзэл онолын дагуу иргэдийн санал бодлыг сонсох үйл ажиллагааг явуулж эхэлсэн. Зөвлөлдөх санал асуулгын эхний үе шатанд уг санал асуулгын асуултуудыг олон нийтээс нууцалж, ялангуяа оролцогчдод урьдчилж мэдэгдэлгүйгээр шууд асууж, хариулт авч буйн учир шалтгаан, түүний ач холбогдлын талаар тус зөвлөлдөх санал асуулгыг улсын хэмжээнд удирдан зохион байгуулах Ажлыг албаны гишүүн, Аж үйлдвэрийн гавъяат ажилтан Ц.Товуусүрэнгээс тодрууллаа.
-Зөвлөлдөх санал асуулгын асуултыг эхний үе шатанд нууцалж байгаад олон нийт ихээхэн шүүмжлэлтэй хандаж байна. Ингэж нууцлах нь ямар ач холбогдолтой юм бэ?
-Ард иргэдийн саналыг хөндлөнгийн нөлөө оруулахгүйгээр, яг өөрийнх нь үзэл бодлоор авахын тулд асуултуудыг зөвлөлдөх санал асуулгын эхний үе шатанд оролцогчдод урьдчилан мэдэгдэлгүйгээр асуудаг. Санамсаргүй түүврийн аргаар сонгогдсон оролцогчид нийт хүн ам буюу эх олонлогоо төлөөлөхүйц бага олонлог сонгогддог учир тэдэнд урдьчилсан мэдээлэл өгөхгүйгээр шууд асуултыг танилцуулж, хөндлөнгийн нөлөөлөлгүй хариулт авч чадваас энэ нь ард иргэдийн нийтлэг байр суурийг илэрхийлж чадна гэж үздэг. Хэрвээ асуултуудыг оролцогчид урьдаас мэдээд, түүнд бусдын нөлөөгөөр хариулах юм бол ард түмний нийтлэг санал бодлыг үнэн бодитойгоор гаргаж ирж чадахгүй гэж үздэг.
-Хүмүүс санал асуулгад оролцохдоо сайтар бодож тунгааж байж зөв шийдлийг гаргаж ирэх нь илүү хэрэгтэй юм биш үү?
-Зөвлөлдөх санал асуулгын хоёрдугаар үе шатанд оролцогчдод тухайн асуудлаар мэдээлэл өгч эргэцүүлэн тунгаах боломж олгож байгаад саналыг нь авна. Монгол Улсын Зөвлөлдөх санал асуулгын тухай хуульд энэ үйл явцыг нарийвчлан зааж өгсөн. Эхний шатанд оролцсон хүмүүсээс дахин санамсаргүй түүврийн аргаар 50-аас доошгүй хувийг нь сонгоод, тухайн асуудлуудаар нарийвчилсан, дэлгэрэнгүй, тэнцвэртэй мэдээллийг өгч, өөр хоорондоо зөвлөлдөж ярилцах, хэлэлцэх боломжийг олгосны үндсэн дээр хариулт авна. Ингэснээр эхний үе шатны санал асуулгаар илэрхийлэгдсэн нийгмийн үзэл санаа ямар хэмжээгээр, яаж өөрчлөгдөж байна вэ гэдгээс бид олон нийтийн үзэл хандлагын тухай маш тод томруун мэдээлэлтэй болж чадна.
-Хоёрдугаар шатанд тухайн асуудлуудаар дэлгэрэнгүй мэдээлэл бэлтгэж оролцогчдод өгөх юм байна?
-Тэгнэ. Асуултуудаар хөндөгдсөн асуудал бүрээр нэг бүрчлэн мэдээлэл өгнө. Тэр бүү хэл тухайн асуудлын давуу болон сул тал, маргаантай асуудлуудаар тал бүрийн байр суурь гээд бүх мэдээллийг өгнө. Гэхдээ бас оролцогчдод хөндлөнгийн нөлөө оруулахгүй ёстой. Тийм ч учаас хоёрдугаар шатанд оролцогчдын улс орны өнцөг булан бүрээс нийслэл хотод цуглуулж, байрлуулахдаа тэдний аюулгүй байдлыг сайтар хангадаг. Оролцогчид 15-аас дээшгүй хүний бүрэлдэхүүнтэй жижиг бүлэг хэсгүүдээр хуваагдаж, өөр хоорондоо л зөвлөлдөх учиртай. Эдгээр зөвлөлдөх уулзалтын явцад гарсан асуултууддаа мэргэжлийн хүмүүсээс мөн тэнцвэртэй мэдээллийг авна. Өөрөөр хэлбэл, тухайн асуудлуудын талаарх мэдээллээр сайтар “цэнэглэгдсэний” эцэст дахин эхний шатанд хариулт өгсөн яг тэр асуултууддаа хариулна. Ингээд хоёр шатны санал асуулгуудын үр дүнг мэргэжлийн хүмүүс, эрдэмтэн судлаачид харьцуулан судалснаар нийгмийн оюун санаа, үзэл бодлын бодит дүр зураг, шинж чанарыг илрүүлэх боломж бүрдэж буй юм.
-Тэгэхээр нийгмийн сүлжээ, зарим цахим хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүдээр асуултуудыг ил болгож байгаа нь ямар үр дагавартай гэсэн үг вэ?
-Зөвлөлдөх санал асуулгын бодит үр дүнг бууруулна. Улсын хэмжээнд явуулж байгаа, олон хүний хүч хөдөлмөр, хөрөнгө зардал зарцуулж буй энэ томоохон ажлын үр дүн үнэн бодитойгоор гарахгүй, ард иргэдийн үзэл бодол, нийгмийн оюун санааны дүр зураг зөвөөр илэрхийлэгдэхгүйд хүрнэ л гэсэн үг.
